Ιστορική Αναδρομή – Η κατάσταση πριν το 1997
Το Εθνικό Κέντρο Ελέγχου Ενέργειας, πριν την ανάληψη της ευθύνης του από το ΔΣΜ, ανήκε στην Αρχή Ηλεκτρισμού και μέχρι και το καλοκαίρι του 1997 βρισκόταν στον Υποσταθμό “Αθαλάσσα” κοντά στο χωριό Γέρι. Ήταν ένα πεπαλαιωμένο Κέντρο Ελέγχου με πολύ περιορισμένες δυνατότητες και δεν ήταν εξοπλισμένο με σύγχρονα συστήματα ελέγχου και απόκτησης δεδομένων. Αποτελούταν βασικά από ένα μεγάλο πίνακα, στον οποίο παριστανόταν σε απλοποιημένη μορφή το Σύστημα Παραγωγής και το Δίκτυο Μεταφοράς της Αρχής Ηλεκτρισμού. Πάνω στο σχεδιάγραμμα υπήρχε ένας μικρός αριθμός οργάνων που έδιδαν τη φόρτιση των πιο κύριων γραμμών Μεταφοράς, καθώς επίσης και ένας περιορισμένος αριθμός φωτεινών σημάτων που έδιδαν τη θέση ορισμένων βασικών διακοπτών του δικτύου. Υπήρχε και πολύ περιορισμένη δυνατότητα τηλεχειρισμών μέσω μερικών διακοπτών, που ήταν και αυτοί εγκατεστημένοι στο σχεδιάγραμμα του πίνακα. Οι πλείστοι των χειρισμών γίνονταν κατόπιν οδηγιών που δίνονταν τηλεφωνικά από τους Λειτουργούς που επάνδρωναν το Κέντρο Ελέγχου προς τους Λειτουργούς των Περιφερειακών Γραφείων Λευκωσίας – Κερύνειας – Μόρφου, Λεμεσού-Πάφου και Αμμοχώστου-Λάρνακας. Για να μπορέσει να γίνει οποιαδήποτε λειτουργία στο σύστημα, έπρεπε να μεταβαίνει προσωπικό των Περιφερειακών Γραφείων για επί τόπου εξέταση της κατάστασης (φορτίων, διακοπτών κλπ) και διεκπεραίωση των απαραίτητων χειρωνακτικών χειρισμών. Το Κέντρο Ελέγχου στον Υποσταθμό “Αθαλάσσα” εξυπηρέτησε την Αρχή Ηλεκτρισμού ικανοποιητικά για πολλά χρόνια, κυρίως λόγω του μικρού μεγέθους του συστήματος.
Το 1992 η ΑΗΚ διερεύνησε τις ανάγκες για το νέο Κέντρο Ελέγχου Ενέργειας και ανατέθηκε σε ξένους συμβούλους η διενέργεια σχετικής μελέτης. Η μελέτη αυτή κατέδειξε ότι το απαρχαιωμένο Κέντρο Ελέγχου στον Υποσταθμό “Αθαλάσσα” ήταν πολύ περιορισμένων δυνατοτήτων και σίγουρα ανεπαρκές για να διασφαλίσει τον πλήρη έλεγχο και την οικονομική λειτουργία του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας.
Για τους πιο πάνω λόγους, εγκαθιδρύθηκε το νέο Εθνικό Κέντρο Ελέγχου Ενέργειας, το οποίο υποστηρίζεται από σύγχρονο Σύστημα Τηλελέγχου και Διαχείρισης Ενέργειας. Μετά την προκήρυξη διεθνών προσφορών για την προμήθεια και εγκατάσταση ενός τέτοιου συστήματος, άρχισαν οι εργασίας διαμόρφωσης του χώρου που θα στέγαζε το νέο Εθνικό Κέντρο Ελέγχου Ενέργειας. Αποφασίστηκε η συστέγαση του στο κτήριο των Περιφερειακών Γραφείων Λευκωσίας- Κερύνειας- Μόρφου.
Το 1994 ήταν το έτος κατά το οποίο άρχισαν οι εργασίες εγκατάστασης του Συστήματος Τηλελέγχου και Διαχείρισης Ενέργειας. Παράλληλα άρχισαν σε στενή συνεργασία με την προμηθεύτρια εταιρεία και οι εργασίες μετατροπών και εγκατάστασης τερματικού εξοπλισμού στους διάφορους Υποσταθμούς Μεταφοράς/Διανομής και Ηλεκτροπαραγωγών Σταθμών για να μπορέσουν να διασυνδεθούν με το νέο σύστημα ελέγχου και να μεταδίδουν σε αυτό σήματα και δεδομένα. Η εργασία των μετατροπών ήταν δύσκολη και χρονοβόρα ιδιαίτερα σε παλαιούς Υποσταθμούς της Αρχής Ηλεκτρισμού, όπου δεν υπήρχε καμιά πρόνοια στον αρχικό σχεδιασμό τους για διασύνδεση με σύγχρονα συστήματα ελέγχου. Η επισταμένη και συστηματική αυτή προσπάθεια διήρκεσε τρία χρόνια.
Παράλληλα με τα πιο πάνω, προχώρησε και η εγκαθίδρυση ενός εκτεταμένου και αξιόπιστου τηλεπικοινωνιακού δικτύου σε Παγκύπρια κλίμακα, το οποίο απαιτούταν για να καταστούν δυνατές οι διασυνδέσεις των Υποσταθμών και Ηλεκτροπαραγωγών Σταθμών με το Κέντρο Ελέγχου Ενέργειας για τη μετάδοση δεδομένων. Το δίκτυο αυτό βασίζεται σε Οπτικές Ίνες μέσω των γειωμένων αγωγών των γραμμών Μεταφοράς ή σε υπόγεια καλώδια, συστήματα μετάδοσης στις γραμμές Μεταφοράς (Φερέσυχνα) και μισθωμένα κυκλώματα από την ΑΤΗΚ. Ταυτόχρονα το πιο πάνω τηλεπικοινωνιακό δίκτυο εξυπηρετεί και τις ανάγκες ενός εσωτερικού τηλεφωνικού δικτύου που διασυνδέει Υποσταθμούς, Ηλεκτροπαραγωγούς Σταθμούς και Γραφεία της ΑΗΚ για σκοπούς λειτουργίας και συντήρησης, καθώς και για την παροχή αξιόπιστων τηλεπικοινωνιακών καναλιών για την προστασία των γραμμών Μεταφοράς.
Το νέο Εθνικό Κέντρο Ελέγχου Ενέργειας εγκαθιδρύθηκε σε κατάλληλα διαρρυθμισμένο χώρο στον 9ο όροφο του νέου κτηρίου του Περιφερειακού γραφείου Λευκωσίας – Κερύνειας – Μόρφου, ο οποίος πληροί όλες τις σύγχρονες προδιαγραφές. Στο χώρο αυτό στεγάζεται εξοπλισμός του συστήματος ΣΤΗΔΕ (ηλεκτρονικοί υπολογιστές και λογισμικό, συστήματα τηλεπικοινωνιών κλπ) καθώς και το προσωπικό που χειρίζεται και υποστηρίζει το σύστημα. Το νέο Εθνικό Κέντρο Ελέγχου Ενέργειας, εξοπλισμένο με το Σύστημα Τηλελέγχου και Διαχείρισης Ενέργειας, λειτούργησε με αρχικά 34 Υποσταθμούς Μεταφοράς/ Πρωτεύοντες Υποσταθμούς τον Οκτώβριο του 1997. Μέχρι το τέλος του 2002 είχαν διασυνδεθεί στο σύστημα 50 Υποσταθμοί. Το 2006 είναι συνδεδεμένοι 58 Υποσταθμοί.
Το κόστος προμήθειας και εγκατάστασης του συστήματος, συμπεριλαμβανομένου του τηλεπικοινωνιακού δικτύου, ανήλθε τότε σε πέντε περίπου εκατομμύρια λίρες.