Μια εκδρομή στα Συστήματα Ηλεκτρικής Ενέργειας
Μια σύντομη επισκόπηση με απλά λόγια από το Γιώργο Χριστοφή και τη Στέλλα Βουνιώτη
Το Σύστημα Ηλεκτρικής Ενέργειας είναι μια περίπλοκη έννοια. Έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε μια λάμπα στο σπίτι μας να ανάβει και να κλείνει με το πάτημα ενός κουμπιού και όταν σβήσει χωρίς δική μας επέμβαση, λέμε «μας έκοψαν το ρεύμα!!». Γιατί όμως; Τι κρύβεται πίσω από όλα αυτά;
Για να ανάβει η λάμπα, χωρίς να αναβοσβήνει, ή να έχει οποιοδήποτε πρόβλημα, πρέπει να έχουμε σχετικά σταθερή τάση (Volts) και συχνότητα (Hertz) και συνεχή ροή ρεύματος (Amperes).
Κάθε μέρα ο καθένας μας καταναλώνει ηλεκτρική ενέργεια, π.χ. με το να ανάβει τη λάμπα, την τηλεόραση, το ηλεκτρικό σίδερο, τον ηλεκτρικό υπολογιστή. Για να αρκέσει σε όλους μας η ηλεκτρική ενέργεια που θα παραχθεί και θα μεταφερθεί σε εμάς τους καταναλωτές για να τη χρησιμοποιήσουμε, θα πρέπει να υπάρχουν αρκετές μηχανές που να παράγουν αυτή την ενέργεια (ηλεκτρογεννήτριες ή μονάδες παραγωγής). Αυτό ονομάζεται Διαθέσιμη Ημερήσια Παραγωγή.
Γύρω στις 7:00 το πρωί, που ο καθένας πάει στη δουλειά του, θέτονται σε λειτουργία πολλές αναγκαίες για την εργασία ηλεκτρικές συσκευές, όπως λάμπες, συσκευές κλιματισμού, ηλεκτρονικοί υπολογιστές και μηχανήματα. Έτσι, υπάρχει αυξανόμενη ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας, που φτάνει στo μέγιστο γύρω στο μεσημέρι και πέφτει κατά τη νύχτα, όταν οι ανάγκες για κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας είναι μειωμένες.
Τον έλεγχο για το πόση ενέργεια θα παραχθεί για όλη την Κύπρο από λεπτό σε λεπτό τoν έχει ο Διαχειριστής Συστήματος Μεταφοράς, με εργαλείο για την συνεχή αυτή επιτήρηση το Εθνικό Κέντρο Ελέγχου Ενέργειας.
Το Εθνικό Κέντρο Ελέγχου Ενέργειας είναι ένας χώρος, στον οποίο εργάζονται ηλεκτρολόγοι μηχανικοί και ελέγχουν συνεχώς όλη την ενέργεια που παράγεται από τους Ηλεκτροπαραγωγούς Σταθμούς και μεταφέρεται στους καταναλωτές σε όλες τις πόλεις (στους δρόμους, στα σπίτια, τα σχολεία και τους εργασιακούς χώρους). Αν υπάρχουν οποιεσδήποτε βλάβες, και γίνουν Απρόβλεπτες Διακοπές Παροχής ηλεκτρικής ενέργειας (π.χ. από κεραυνούς), οι Λειτουργοί του ΔΣΜ τις παρακολουθούν και επιλαμβάνονται των επιδιορθώσεων, με τη συνεργασία τεχνικών συνεργείων της Αρχής Ηλεκτρισμού Κύπρου, που προστρέχουν στους τόπους που σημειώθηκε η βλάβη και την επισκευάζουν. Η απομόνωση του μέρους του δικτύου που έχει υποστεί βλάβη, γίνεται με εξαποστάσεως χειρισμούς από το Εθνικό Κέντρο Ελέγχου Ενέργειας, με τη βοήθεια ηλεκτρονικών υπολογιστών και κατάλληλου τηλεπικοινωνιακού εξοπλισμού.
Όλα τα μηχανήματα που λειτουργούν για την παραγωγή και μεταφορά του ηλεκτρικού ρεύματος χρειάζονται συντήρηση, όπως συμβαίνει με κάθε μηχανή. Για αυτό, ετοιμάζεται πρόγραμμα σε όλες τις ελεύθερες περιοχές της Κύπρου, ώστε να προκαθορίζονται οι Προγραμματισμένες Εργασίες Συντήρησης. Κάθε τόσο αποσυνδέονται κάποια μηχανήματα για να καθαρίζονται και να ελέγχονται από τεχνικούς της Αρχής Ηλεκτρισμού, χωρίς αυτό να επηρεάζει την κανονική ροή ηλεκτρισμού προς τους καταναλωτές.
Πώς όμως μεταφέρεται η ηλεκτρική ενέργεια στο σπίτι μας από τον Ηλεκτροπαραγωγό Σταθμό;
Η ενέργεια που παράγεται στους ηλεκτροπαραγωγούς σταθμούς, μεταφέρεται μέσω των μετασχηματιστών σε ψηλή τάση, για να μη χάνεται ενέργεια ως θερμότητα κατά την μεταφορά της και μεταφέρεται μέσω των γραμμών μεταφοράς στους Υποσταθμούς Μεταφοράς, όπου υποβιβάζεται από άλλους μετασχηματιστές σε μέση τάση. Ακολούθως, η ενέργεια μεταφέρεται στους Υποσταθμούς Διανομής, όπου υποβιβάζεται ξανά σε χαμηλή τάση και διανέμεται μέσω πασσάλων ή υπόγειων καλωδίων στους καταναλωτές.
Όση ηλεκτρική ενέργεια παράγεται πρέπει να καταναλώνεται αμέσως την ίδια στιγμή, διότι ακόμα δεν έχουν εξευρεθεί τρόποι αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας. Άρα, έγνοια μας είναι η ηλεκτρική ενέργεια που ζητά κάθε σπίτι, εργοστάσιο, γραφείο, κλπ. να ισοσκελίζεται συνεχώς, για κάθε λεπτό του εικοσιτετράωρου. Αυτό ονομάζεται Ισοζυγισμός Παραγωγής και Ζήτησης.
Πιο πάνω φαίνονται οι γραμμές που μεταφέρουν την ενέργεια για ολόκληρη τη Κύπρο. Αυτές οι γραμμές και οι Ηλεκτροπαραγωγοί Σταθμοί, όμως, θα αρκέσουν για ολόκληρη τη Κύπρο τα επόμενα 10 χρόνια; Για το λόγο αυτό, o Διαχειριστής Συστήματος Μεταφοράς ετοιμάζει μελέτες για να προγραμματίζεται η κατασκευή νέων ή αναβάθμιση γραμμών, ούτως ώστε τα επόμενα 10 χρόνια, όταν ανάβουμε τη λάμπα στο σπίτι, να συνεχίζει να ανάβει!
Ο Διαχειριστής, επίσης, φροντίζει και ασκεί έλεγχο ώστε οι νέοι παραγωγοί (νέες συνδέσεις) να συμβαδίζουν με τα τεχνικά χαρακτηριστικά που χρειάζεται όλο αυτό το ηλεκτρικό σύστημα για να δουλέψει. Κάποιοι από τους νέους παραγωγούς ασχολούνται με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως για παράδειγμα Ανεμογεννήτριες στα Αιολικά Πάρκα, οι οποίες παράγουν ηλεκτρική ενέργεια αξιοποιώντας την αιολική ενέργεια.
Βλέποντας τα πιο πάνω, μπορούμε να παρομοιάσουμε το Σύστημα Μεταφοράς και Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας με ένα φανταστικό τραίνο που δεν σταματά ποτέ! Καθώς κινείται, ανεβαίνουν ή κατεβαίνουν πάνω άνθρωποι, και ταυτόχρονα έχουμε έγνοια να ενώσουμε νέα βαγόνια και μηχανές για να μπουν περισσότεροι άνθρωποι πάνω τα επόμενα χρόνια. Και όταν χαλάσει κάποιο βαγόνι, φροντίζουμε να έχουμε άλλα να εξυπηρετούν τον κόσμο, μέχρι να το φτιάξουμε. Κατά το ίδιο τρόπο, στο Σύστημα Μεταφοράς και Διανομής Ηλεκτρικής ενέργειας, μπορούν να συνδεθούν νέοι Σταθμοί Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας, νέοι καταναλωτές και ταυτόχρονα να συνδεθούν νέες γραμμές μεταφοράς και διανομής, για επέκταση και ανάπτυξη του ηλεκτρικού δικτύου (γραμμές μεταφοράς και διανομής και Υποσταθμοί).