Ο Διαχειριστής Συστήματος Μεταφοράς Κύπρου (ΔΣΜΚ) κατανοεί πλήρως τις ανησυχίες του κοινού σχετικά με τις περικοπές που παρατηρούνται κατά περιόδους στην παραγωγή των φωτοβολταϊκών συστημάτων και θεωρεί χρήσιμο να παραθέσει τα πιο κάτω στοιχεία:
- Οι περικοπές που έγιναν το 2024 και οι εκτιμήσεις για το 2025 και ο αντίκτυπος στους καταναλωτές
Όπως είναι γνωστό, η ανάγκη για περικοπές σε οικιστικές εγκαταστάσεις παρουσιάστηκε σε πολύ μικρό βαθμό από το 2024, όπως επεξηγείται πιο κάτω, και συνεχίζει να υπάρχει και σήμερα με αυξητική τάση λόγω της ραγδαίας αύξησης στην διείσδυση ΑΠΕ. Η αύξηση των ΑΠΕ είναι μεν επιθυμητή, χρειάζεται όμως σωστή διαχείριση για να αποφευχθούν πιθανά προβλήματα.
Επιπλέον των περικοπών στα μεγάλα ελεγχόμενα συστήματα, το 2024 χρειάστηκε να γίνει περικοπή σε 20 περιπτώσεις στα εμπορικά και οικιακά ΦΒ συστήματα που διαχειρίζονται με συγκεκριμένο συστήματα τηλε- ελέγχου (Ripple Control ή IoT). Με εξαίρεση τα μικρά εμπορικά συστήματα, τα οικιστικά, λόγω της ομαδοποίησης και της εκ περιτροπής αποκοπή τους, επηρεάστηκαν πολύ λιγότερες φορές (5 φορές κατά μέσο όρο). Η μέση διάρκεια των περικοπών ήταν 2 με 3 ώρες. Για παράδειγμα, μια οικιστική εγκατάσταση των 4 kW, που υπόκειται σε περικοπές, έχασε περίπου 60 kWhs από ένα σύνολο των 6400 kWhs που δυνητικά θα μπορούσε να παράξει σε όλο τον χρόνο, δηλαδή ποσοστό κάτω από 1%.
Με βάση πρόσφατα στοιχεία, το 2025 έγινε περικοπή 6 φορές στα μικρά εμπορικά και οικιακά ΦΒ Συστήματα. Ο αριθμός αυτός μπορούμε να πούμε ότι οφείλεται στον ήπιο χειμώνα και την παρατεταμένη καλοκαιρία του Ιανουαρίου. Από προκαταρκτικές εκτιμήσεις οι περικοπές στα πιο πάνω συστήματα, δεν αναμένεται να ξεπεράσουν το 5% της δυνητικής παραγωγής των ΦΒ συστημάτων κατά το 2025.
Είναι δεδομένο ότι, οι περικοπές θα συνεχίσουν, ωστόσο δεν πρέπει να θεωρούνται τροχοπέδη για την ανάπτυξη των ΑΠΕ, διότι, εκτός από το γενικότερο όφελος, οι παραγωγοί/ καταναλωτές θα εξακολουθούν να έχουν σημαντικά οφέλη, όπως τα ακόλουθα:
- Θα εξακολουθήσουν να αυτοπαράγουν ένα πολύ μεγάλο ποσοστό ή και όλη την ενέργεια που χρειάζονται.
- Τουλάχιστον οι υφιστάμενοι οικιστικοί απολαμβάνουν, κατά κάποιο τρόπο, «δωρεάν αποθήκευση» αφού με τα συμβόλαια Net Metering που κατέχουν, έχουν δικαίωμα να εξάγουν την περίσσεια ενέργειας που παράγουν προς το δίκτυο και να την χρησιμοποιούν αργότερα. Να σημειώσουμε εδώ ότι, τα συστήματα αποθήκευσης, παρόλο που συγκεντρώνουν πολλά άλλα πλεονεκτήματα και μπορούν να μειώσουν την απώλεια παραγωγής από ένα σύστημα ΑΠΕ λόγω περικοπών, έχουν απώλειες της τάξης του 10-20% κατά την μετατροπή και αυτό πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στις μελέτες των ενδιαφερομένων.
- Με την ανάπτυξη της τεχνολογίας και τη λειτουργία της ανταγωνιστικής αγοράς, είναι δεδομένο ότι θα δοθούν νέες ευκαιρίες προς αξιοποίηση σε μεγαλύτερο βαθμό οι επενδύσεις (ηλεκτροκίνηση, απόκριση ζήτησης, αποθήκευση κλπ).
Παρόλο που, πιθανώς για κάποια έτη ακόμη, αυτό το ποσοστό θα εξακολουθήσει να μεγαλώνει, οι προδιαγραφόμενες αλλαγές στο σύστημα παραγωγής από νέες συμβατικές μονάδες μοντέρνας τεχνολογίας που θα προσφέρουν ευελιξία, η εισαγωγή μονάδων αποθήκευσης, η εισαγωγή εξοπλισμού νέας τεχνολογίας στα ηλεκτρικά συστήματα και η ηλεκτρική διασύνδεση με την Ελλάδα μας κάνουν να είμαστε αισιόδοξοι ότι η αυξητική τάση, όσον αφορά τις περικοπές, θα περιοριστεί.
Εμείς στον ΔΣΜΚ εργαζόμαστε πάντοτε με γνώμονα την απρόσκοπτη παροχή στους καταναλωτές. Στη βάση αυτή γίνονται και οι περικοπές στην παραγωγή των ΑΠΕ και ζητούμε την υπομονή και την κατανόηση του κοινού για να καταστεί εφικτή η επίτευξη των στόχων μας, όπως αυτοί έχουν καθοριστεί στα πλαίσια της πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την πράσινη μετάβαση.
Με την ευκαιρία αυτή, ο ΔΣΜΚ επιθυμεί να ενημερώσει για τους λόγους που γίνονται καθώς και για τα θετικά και αρνητικά της συνεχώς αυξανόμενης διείσδυσης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) στο Ηλεκτρικού Συστήματος της Κύπρου.
- Γιατί γίνονται περικοπές στην παραγωγή ηλεκτρισμού από ΑΠΕ;
Μέσω των περιοδικών περικοπών ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ, επιτυγχάνεται η διαχείριση της πλεονάζουσας παραγωγής. Οι περικοπές ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ έχουν αποκλειστικό στόχο τη διασφάλιση της ευστάθειας και της αξιόπιστης λειτουργίας του Ηλεκτρικού Συστήματος της Κύπρου.
Αυτό συμβαίνει σε περιόδους με ιδιαίτερα χαμηλή ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας, κυρίως τα Σαββατοκύριακα και τις αργίες καθώς και σε περιόδους που δεν χρησιμοποιούνται τα συστήματα ψύξης και θέρμανσης, λόγω καιρικών συνθηκών.
- Ιδιαιτερότητες στις περικοπές στο Ηλεκτρικό Σύστημα της Κύπρου
Τον τελευταίο καιρό, παρατηρείται μια σημαντική αύξηση στον αριθμό των φωτοβολταϊκών εγκαταστάσεων στην Κύπρο, τόσο σε οικιακά όσο και σε μικρά και μεγάλα εμπορικά ΦΒ Συστήματα. Αυτό, αποτελεί θετική εξέλιξη, αφού συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων της Πολιτείας που είναι δεσμευτικοί από την Ευρωπαϊκή Ένωση όσον αφορά την διείσδυση των ΑΠΕ. Επίσης μειώνει της εξάρτηση μας από συμβατικά καύσιμα, όπως το ντίζελ και το μαζούτ, και συμβάλλει στην προστασία του περιβάλλοντος μέσω της μείωσης των εκπομπών ρύπων. Είναι όμως σημαντικό να γίνει κατανοητό γιατί η ομαλή λειτουργία του ηλεκτρικού συστήματος, ιδιαίτερα στην Κύπρο, βασίζεται στην αδιάλειπτη ισορροπία μεταξύ της παραγόμενης και της καταναλισκόμενης ενέργειας:
- Στο μικρό και απομονωμένο ηλεκτρικό σύστημα της Κύπρου, οποιαδήποτε διαταραχή της πιο πάνω ισορροπίας, ακόμα και στιγμιαία, μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά προβλήματα, όπως διακοπές ρεύματος μεγάλης κλίμακας (brownout) ή και στο χείριστο σενάριο ολικής σβέσης του ηλεκτρικού συστήματος (blackout).
- Με απλά λόγια, η διείσδυση των ΑΠΕ δεν μπορεί να ξεπεράσει ένα όριο κάλυψης του συνόλου της ζήτησης της Κύπρου για λόγους ασφάλειας και ευστάθειας του ηλεκτρικού συστήματος. Για παράδειγμα, σε περίπτωση απώλειας κάποιας μεγάλης συμβατικής μονάδας λόγω απρόβλεπτης βλάβης, ή οποιασδήποτε άλλης βλάβης στο δίκτυο μεταφοράς, πρέπει να διασφαλίζεται ότι θα λειτουργήσουν τα συστήματα προστασίας ώστε να μην εκτεθούν σε κίνδυνο οι υφιστάμενες υποδομές του ηλεκτρικού συστήματος. Διευκρινίζεται ότι πέραν από ένα όριο διείσδυσης ΑΠΕ που συνεπάγεται πολύ μειωμένης συμβατικής παραγωγής, τα συστήματα προστασίας δεν θα λειτουργήσουν με απρόβλεπτες συνέπειες στη συμπεριφορά του Συστήματος.
- Τα δεδομένα του συστήματος μας όπως έχουν μελετηθεί από το επιστημονικό προσωπικό του ΔΣΜΚ και όπως έχουν επιβεβαιωθεί και από εξωτερικούς εμπειρογνώμονες, επιβάλλουν μια ελάχιστη υποχρεωτική λειτουργία Μονάδων Συμβατικής Παραγωγής η οποία, ανάλογα με την σύνθεση της, αναπόφευκτα οδηγεί σε περικοπές παραγωγής ΑΠΕ σε κάποιες περιόδους του έτους.
- Η μεγάλη διακύμανση θερμοκρασίας μεταξύ μέρας και νύχτας που παρατηρείται κυρίως την χειμερινή εποχή, επιφέρουν αντίστοιχες μεταβολές στην ζήτηση ηλεκτρισμού, οπόταν δημιουργείται ανάγκη διαθεσιμότητας συμβατικών μονάδων οι οποίες, προκειμένου να μπορέσουν να καλύψουν την βραδινή αιχμή της ζήτησης, πρέπει να τεθούν σε λειτουργία αρκετές ώρες προηγουμένως. Η έγκαιρη λειτουργία των μονάδων αυτών, όπως προκύπτει κατά τη φάση προγραμματισμού της παραγωγής, μειώνει αναγκαστικά την ενέργεια που θα μπορούσε να διοχετευθεί από τα Φωτοβολταϊκά συστήματα.
- Συστήματα αυτοματοποιημένης διαχείρισης των περικοπών
Είναι σημαντικό να διευκρινιστεί ότι όλα τα ΦΒ συστήματα που βρίσκονται σε λειτουργία σήμερα είναι συνδεδεμένα στο Δίκτυο Διανομής. Συνεπώς, η ευθύνη για τη διαχείριση του δικτύου διανομής και, κατ’ επέκταση, για τις ενδεχόμενες περικοπές, ανήκει στον Διαχειριστή Συστήματος Διανομής (ΔΣΔ). Ο ΔΣΜΚ, ως ο καθ’ ύλην αρμόδιος για την ασφαλή και εύρυθμη λειτουργία του Ηλεκτρικού Συστήματος της Κύπρου, χρησιμοποιεί ειδική εφαρμογή λογισμικού για να υπολογίζει σε πραγματικό χρόνο τη μέγιστη ποσότητα ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ που μπορεί να διοχετευθεί με ασφάλεια στο σύστημα. Όταν οι συνθήκες το απαιτούν, ο ΔΣΜΚ αποστέλλει εντολές περιορισμού της παραγωγής ΑΠΕ προς τον ΔΣΔ, καθώς και στα Αιολικά Πάρκα που είναι απευθείας συνδεμένα στο Σύστημα Μεταφοράς.
Οι περικοπές αυτές γίνονται με συγκεκριμένη σειρά προτεραιότητας. Αρχικά, περιορίζεται η παραγωγή των μεγάλων μονάδων ΑΠΕ (Φωτοβολταϊκά και Αιολικά Πάρκα) . Εάν αυτό δεν επαρκεί για την εξισορρόπηση Παραγωγής/Ζήτησης του συστήματος, τότε εφαρμόζονται περικοπές και σε μικρότερες εγκαταστάσεις, συμπεριλαμβανομένων των οικιακών Φωτοβολταϊκών. Προκειμένου να διασφαλιστεί η δίκαιη κατανομή των περικοπών στις οικιακές εγκαταστάσεις και να μην επηρεάζονται συνεχώς τα ίδια συστήματα, οι εντολές περικοπών εφαρμόζονται από τον ΔΣΔ κατόπιν οδηγιών του ΔΣΜΚ σε 15 ομάδες καταναλωτών/παραγωγών, οι οποίες εναλλάσσονται κυκλικά.
- Έξυπνα Συστήματα Διαχείρισης Ηλεκτρικού Συστήματος
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η ανάγκη για τέτοιες περικοπές δεν είναι φαινόμενο που συμβαίνει μόνο στην Κύπρο. Ακόμη και σε χώρες με πιο ανεπτυγμένα και διασυνδεδεμένα ηλεκτρικά συστήματα στην Ευρώπη, εφαρμόζονται αντίστοιχα μέτρα για τη διαχείριση της παραγωγής από ΑΠΕ.
Αυτό από μόνο του δείχνει την ανάγκη για αλλαγές στον παραδοσιακό τρόπο διαχείρισης του ηλεκτρικού συστήματος, με έξυπνα συστήματα διαχείρισής του. Τα συστήματα αυτά είναι ακόμα σε στάδιο έρευνας ή πιλοτικής εφαρμογής και οι όποιες νέες τεχνολογίες πρέπει να αξιολογηθούν λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιάζουσες συνθήκες στης Κύπρου.